پیشگیری از کودک آزاری

خلاصه ای از سخنرانی خانم فاران حسامی (روانش شناس) با موضوع پیشگیری از کودک آزاری 

در این جلسه ابتدا حاضرین خود را  معرفی کردند. سپس حسامی سخنان خویش را این گونه آغاز کرد: اولین گام ما این است که تصویر واضح و روشنی از کودک آزاری داشته باشیم و بدانیم کودک آزاری چیست و چگونه تقسیم بندی می شود. سپس به راه کارهایی جهت پیشگیری می پردازیم. حسامی از حاضرین سؤال کرد که از نظر آن ها چه کارهایی کودک آزاری است و همگی کارهایی چون کتک زدن، توهین نمودن ، تحقیر، مقایسه کردن ، ترساندن، تهدید نمودن و ... را ذکر نمودند و هر کدام مثال هایی عینی از کودک  آزاری را که بطور روزمره صورت می گیرد ارائه نمودند الفاظی همچون ساکت شو،  حرف نزن ، خیلی نفهمی ، مگر کی هستی؟

 سپس حسامی کودک آزاری را به انواعی چون جسمانی، عاطفی ، جنسی و غفلت تقسیم بندی نمود  و   کودک آزاری را این گونه تعریف کرد : هر رفتاری که به جسم  و روان کودک آسیب بزند چه  عمدی و چه غیرعمدی باشد، کودک آزاری می باشد و با تأکید روی عمدی و غیرعمدی بودن این عمل تأکید کرد که در بسیاری از موارد پدر یا مادر نمی خواهند به کودک خود آسیبی برسانند ولی به هنگام عصبانیت و ... توی گوش بچه می زنند، او را هل می دهند، کتک می ز نند ، به او توهین می کنند و از این راه هم از نظر جسمی و هم روحی - روانی به کودک آسیب می زنند، هر چند این اعمال به قصد آزار و آسیب رساندن نباشد ، کودک آزاری است.

در تعریف غفلت چنین توضیح داد : غفلت زمانی صورت می گیرد که ما باید کاری را برای کودک انجام دهیم ولی در انجام آن کوتاهی می کنیم این هم نوعی کودک آزاری محسوب می شود. مانند:

-  بی توجهی به ویژگی های کودک

- هرگونه کوتاهی نسبت به آموزش و بهداشت کودکان

- کودک را تنها در خانه گذاشتن

- بی توجهی به شرایط سنی کودک

مثلاً زمانی که بچه ای را جایی می بریم و انتظار داشته باشیم یک ساعت یکجا بنشیند و حرکتی نکند ، این عمل نوعی بی توجهی به ویژگی و شرایط سنی کودک است. یک بچه 3-2 ساله نمی تواند یک ساعت یکجا بنشیند.

هم چنین داشتن انتظارات نامتناسب با سن کودک هم نوعی کودک آزاری می باشد به عنوان مثال از کودک 6 ساله انتظار داشته باشیم که از برادر یا خواهر کوچکتر خود مراقبت کند. در حالی که او بچه است و قرار نیست وظیفه بزرگتر ها را انجام دهد . حسامی در پاسخ به سؤال یکی از مادران که مطرح نمود : " اگر مسئولیتی را از بچه ها نخواهیم باعث می شود در بزرگی احساس مسئولیت نکنند" پاسخ داد : ما باید از کودک متناسب با سن او انتظار مسئولیت داشته باشیم، مثلاً وقتی به خرید می رویم و بچه می خواهد اسباب بازیش را همراه خودش بیاورد ما به او می گوییم : " اگرمی خواهی اسباب بازیت را بیاوری خودت مسئول مراقبت از آن هستی "و یا درمهدکودک از او می خواهیم ازوسایل شخصی اش مراقبت کند ، وظیفه ما مسئولیت دادن به کودکان متناسب با سن آن ها است نه این که از آن ها بخواهیم وظایف بزرگترها را انجام دهند.

مورد دیگر غفلت در مهمانی ها اتفاق می افتد و آن زمانی است که ما بزرگتر ها کنار یکدیگر نشسته و به گفتگو مشغولیم و کودکان را بحال خود رها می کنیم و ...

در بخش دیگر سخنان خود در مورد آزار جسمی کودکان مطرح نمودند بیشترین آزارهای جسمی زمانی اتفاق می افتد که پدر یا مادر عصبانی هستند و نمی تواند کنترلی بر عصبانیت خود داشته باشند .

حسامی از حاضرین سؤال کرد زمانی که عصبانی می شوید چه کارهایی می کنید؟ حاضرین پاسخ دادند: داد و بیداد می کنیم . در خود می ریزیم ، پرخاش می کنیم و ... زمانی  که با کودک طرف باشیم از موضع قدرت برخورد می کنیم مخصوصاٌ اگر بدون اجازه کاری را انجام دهد کار به کتک کاری هم می رسد و ...

حسامی عنوان کرد، مسئله ای که در پیشگیری خصوصاً درکودک آزاری جسمی مطرح می باشد این است که ما بتوانیم عصبانیت خود را کنترل کنیم و این امکان پذیر نیست مگر این که دائماً مراقب عصبانیت خود و شدت آن باشیم.

هر زمانی که در ارتباط با بچه احساس کردید خیلی عصبانی هستید و نمی توانید کارهایش را تحمل کنید این علامت خطر است، در اینجا عصبانیت شما از خط قرمز گذشته و دراین موقعیت حتماً باید از یک نفر کمک بخواهید (خواهر – برادر – بابا) که بچه را از شما دور کند ، چرا که در این شرایط هراقدامی انجام دهید به خشونت علیه کودک منجر می شود(می زنید ، توهین می کنید، می ترسانیدش و ...) وقتی احساس خستگی و بی حوصلگی می کنید یا گرفتاری هایی دارید حتماً کمک بخواهید ، اگر کسی برای کمک ندارید خودتان محل را برای لحظاتی ترک کنید تا از عصبانیت شما کاسته شود.  همیشه به یاد داشته باشیم که بچه ها غیرقابل پیش بینی و غیرقابل مذاکره هستند و هیچ حساب و کتابی روی بچه ها نمی توانیم باز کنیم ( این که قانع اش می کنیم ، منطق می فهمد و ...) پس باید قبل از عصبانی شدن با آن ها مذاکره کنید ، اگربچه ها بزرگتر باشند، 9 سال به بالا به آن ها اعلام کنید که عصبانی هستید و تا یک ساعت کار ی به شما نداشته باشند.

سپس حسامی در ادامه بحث بیان کرد: چگونه و از چه راهی می توان مانع رسیدن عصبانیت خود به خط قرمز شویم؟

الگوی عصبانیت خود را بنویسید، چیزهایی که شما را آرام می کند ، پیدا کنید و بگردید حساسیت های خود را بیابید، آیا ریخت و پاش شما را عصبانی می کند؟ ما در طی زمان و تمرین در موقع آرامش می توانیم کاری کنیم که بتوانیم در شرایط، عصبانیت خود را کنترل کنیم وگرنه در موقع عصبانیت همان کاری را می کنیم که تا به حال انجام نداده ایم. پس ضمن آگاهی در مورد حساسیت های خود راهکار های مؤثر بر عصبانیت را حتماً تمرین کنید.

حسامی در ادامه سخنان خود به کودک آزاری عاطفی اشاره نمود و جملاتی چون : "دیگه دوستت ندارم ، خدا دوستت نداره، می رم مامان یکی دیگه می شم و ... " نمونه هایی از آزار عاطفی هستند. ما با این کلمات به کودک چه پیامی می دهیم؟ به او می گوئیم اگرمی خواهی دوستت داشته باشیم آن طور باش که من می خواهم و من را ناراحت نکن وگرنه ... درحالی که ما باید به کودک بگوییم: " من تو را در هر حالتی دوست دارم." و تأکید کنیم تو مرا ناراحت نکردی و من از این که اتاق به هم ریخته است ناراحت هستم و سعی کنیم با بچه 6-5 سال مذاکره کنیم و با همدیگر راهی پیدا کنیم که هر دو راضی باشیم.

سپس در ادامه به کودک آزاری جنسی اشاره و هر عملی که بزرگسال به قصد لذت جنسی نسبت به بچه انجام دهد (بوسیدن ، لمس غیر معمول، تجاوز ، برهنه کردن، شوخی جنسی و ..) را کودک آزاری جنسی نامید.

جهت پیشگیری از کودک آزاری جنسی به چند قانون در این مورد اشاره نمود:

قانون اول: لازم است بچه بداند که هیچ کس حق ندارد بدون اجازه به او دست بزند و برای بوسیدن، بغل کردن باید اجازه بگیرند (3-2 سالگی )

قانون دوم: لمس قسمت های خصوصی برای همه ممنوع است و فقط دودسته اجازه دارند پزشکان و پدر و مادر

قانون سوم : باید به کودک آموزش داد که چشم ، گوش و اندام تناسلی سه قسمت مهم و حساس بدن هستند که با آن ها نه بازی می کنیم نه شوخی (زود آسیب می بینند و مریض می شویم)

قانون چهارم : به بچه ها هشدار دهیم که هیچ بازی نداریم که در آن لباس درآورده شود اگر کسی از شما خواست لباست را بیرون بیاوری این بازی نیست و در مورد پیشگیری برای نوجوانان 10 سال به بالا به آن ها بگوئیم هرگاه قرار است کاری انجام دهید از خود بپرسید:

1- از اینکاری که می خواهم انجام دهم چه حسی دارم؟ دوست دارم یا نه؟

2- این جایی که قرار است بروم یا کاری که می خواهم انجام دهم کسی خبر دارد یا نه؟

3- آیا من بعد از این کار راحت هستم به خانواده ام بگویم این کار را انجام داده ام ؟

و اگر حتی جواب یکی از این سؤال ها منفی بود یعنی این که این کار مشکل دارد و نباید انجام داد. 

منبع: موسسه زنان و کودکان رهیاب