یونسکو

 

 یونسکو در یک نگاه

سازمان‌ تربیتی،‌ علمی ‌و ‌فرهنگی ‌ملل ‌متحد (یونسکو) در چهارم نوامبر 1946 تأسیس شد، و شانزدهم نوامبر 1946، چهل و شش کشور از جمله ایران اساسنامة آن را امضا کردند. یونسکو در بند اول اساسنامة خود، هدف از تشکیل این سازمان را چنین بیان می‌دارد: کمک به استقرار صلح و امنیت از طریق ترویج همکاری‌ میان ملت‌ها در زمینه‌های آموزش، علوم و فرهنگ به منظور افزایش احترام همگان به عدالت، حاکمیت قانون، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه، بدون توجه به تفاوت‌های نژادی، جنسیت، زبان و مذهب، مطابق با منشور ملل متحد.

 یونسکو برای اینکه بتواند اهداف خود را در قرن بیست و یکم تحقق بخشد، می‌کوشد چالش‌ها و پیامدهای جهانی شدن را با همة پیچیدگی‌هایش درک کند و به تعیین راهبردها و خط‌مشی‌هایی از مواضع فرارشته‌ای، میان‌رشته‌ای و بین فرهنگی بپردازد که همگان ـ به ویژه کشورهای توسعه نیافته و قشرهای محروم جامعه ـ از دستاوردهای آن بهره‌مند شوند.

یونسکو چارچوبی را برای بررسی مشکلات جهانی انسان بر اساس برابری کشورهای عضو ارائه می‌دهد که بر مبنای اصول جهان شمول، تنوع و کرامت انسانی استوار شده است. این سازمان به طور جدی در پی تقویت ارکان منسجمی است که صلح، توسعة پایدار و حقوق بشر را تشکیل می‌دهد و در زمینة فقرزدایی، و ترویج گفت‌وگو میان تمدن‌ها، فرهنگ‌ها و مردم مشارکت می‌کند. 

دستور کار و اولویت‌ها 

آموزش:

یونسکو از بدو تشکیل تاکنون برای بهبود و ارتقای امر آموزش در جهان از طریق مشاوره‌های فنی، معیارگذاری، طرح‌های ابتکاری، ظرفیت‌سازی و شبکه‌ای کردن نهادهای آموزشی فعالیت می‌کند. اولویت‌های آموزشی یونسکو عبارت است از :
- آموزش پایه برای همه با تأکید بر سوادآموزی، آموزش پیشگیری از HIV/AIDS و آموزش معلمان؛
 - آموزش متوسطه، آموزش فنی و حرفه‌ای و آموزش علم و فناوری؛
 - آموزش عالی. 

علوم‌ طبیعی:

یونسکو در این حوزه، به توانمندسازی ظرفیت کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته در زمینة علوم، مهندسی و فناوری کمک می‌کند و چند برنامة بین‌المللی را برای شناخت، ارزیابی و مدیریت بهتر نظام‌های زمین طراحی کرده است.
اولویت‌های یونسکو در مورد علوم طبیعی: 
-    آب و بوم‌سازگان‌های وابسته؛ اقیانوس‌ها ؛
-    ظرفیت‌سازی در علوم پایه و مهندسی، تدوین سیاست‌های علمی و ترویج فرهنگ حفاظت؛
-    ارتقای کاربرد علوم، مهندسی و فناوری‌های متناسب برای توسعة پایدار؛
-    مدیریت و استفاده از منابع طبیعی، آمادگی برای مقابله با بلایای طبیعی و کاهش اثرات زیانبار آن‌ها و منابع تجدیدپذیر انرژی. 

علوم‌انسانی و اجتماعی:

این بخش از علوم، نقشی اساسی در شناخت و تفسیر فضاهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایفا می‌کنند و با شناسایی روند تغییرات و تحولات، محورهای عمل و فعالیت سازمان را مشخص می‌نمایند. اولویت‌های یونسکو در زمینة علوم اجتماعی و انسانی:
-    اخلاق علم و فناوری با تأکید بر اخلاق زیستی؛
-    ارتقای حقوق بشر و مبارزه با تمامی اشکال تبعیض، نژادپرستی، بیگانه هراسی و نابردباری‌های وابسته؛
-     فلسفه، علوم انسانی، دموکراسی و گسترش امنیت انسانی؛
-     مدیریت تحولات اجتماعی . 

فرهنگ:

احترام به فرهنگ‌ها و حفظ آن‌ها و تضمین اینکه فرهنگ‌های مختلف به یکدیگر احترام گذارند و برای حفظ یکدیگر بکوشند، به گونه‌ای که در عین تعامل و نزدیکی، تنوع و وحدت آنها حفظ شود، به عهدة یونسکو و شرکای آن است.
اولویت‌های یونسکو در زمینة فرهنگ:
-    ترویج تنوع فرهنگی با تأکید ویژه بر میراث فرهنگی معنوی و مادی؛
-    سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و درک و گفت‌وگوی بین مذهبی و بین فرهنگی؛
-    صنایع فرهنگی، خلاقیت‌ها و بیان‌های هنری. 

ارتباطات و اطلاعات:

برنامة ارتباطات و اطلاعات ملهم از اساسنامة یونسکو است که سازمان را ملزم به ترویج جریان آزاد عقاید از طریق کلام و تصویر کرده است. هدف اصلی یونسکو ایجاد جامعه‌ای دانش مدار بر اساس دسترسی آزاد به اطلاعات و توجه به همة ابعاد اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی مربوط به ارتباطات و اطلاعات در چارچوب توسعة پایدار است.
اولویت‌های یونسکو در مورد ارتباطات و اطلاعات:
- توانمندسازی مردم از طریق دسترسی به دانش و اطلاعات با تأکید ویژه بر آزادی بیان؛
ـ توسعة ارتباطات؛
ـ گسترش کاربرد فناوری‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی در حوزه‌های آموزش، علوم و فرهنگ. 

شبکه‌های تخصصی یونسکو

تحقق وظایف و کارکردهای یونسکو، مستلزم ایجاد نوعی همکاری و هماهنگی بین نهادها و شبکه‌های متفاوت اجتماعی است. یونسکو برای ترویج ایده‌ها و ارزش‌های خود، شبکه‌هایی را در سطوح ملی، محلی و بین‌المللی گرد هم آورده که عبارت است از :  

- کمیته‌های مشورتی و شوراها و کمیسیون‌های بین‌المللی و بین‌الدولی: این کمیته‌ها با مشارکت کشورهای عضو یونسکو در حوزه‌های خاص تشکیل می‌شوند و وظیفة مدیریت، برنامه‌ریزی و نظارت بر اجرای برنامه‌ها را در جهان بر عهده دارند. عنوان برخی از این کمیته‌ها و شوراها به این قرار است: کمیتة بین‌الدول تربیت‌بدنی و ورزش، شورای دفتر بین‌المللی آموزش، شورای بین‌الدول برنامة بین‌المللی آب‌شناسی، شورای هماهنگی بین‌المللی برنامة انسان و کرة مسکون، کمیتة بین‌الدول استرداد اموال فرهنگی، شورای بین‌الدول برنامة بین‌المللی توسعة ارتباطات، شورای بین‌الدول برنامة اطلاع‌رسانی برای همه، شورای بین‌الدول برنامة مدیریت دگرگونی‌های اجتماعی و کمیتة بین‌الدول اخلاق زیستی.  

- مراکز، مؤسسات و باشگاه‌های یونسکو: این بخش از شبکه‌ها در 100 کشور جهان به ترویج افکار و عقاید یونسکو می‌پردازد و فعالیت‌های آن را غنا  می‌بخشد. اکنون 4000 واحد باشگاه، و 100 مرکز و مؤسسة یونسکو در سراسر جهان فعال است. 

- مدارس مرتبط با یونسکو: این مدارس به جوانان کمک می‌کنند که برداشت‌های خود را در مورد بردباری و تفاهم بین‌المللی توسعه بخشند. در حال حاضر 7900 باب مدرسة یونسکو در 176 کشور جهان دایر است. 

- سازمان‌های غیر دولتی: بیش از نیم قرن است که یونسکو با این‌ سازمان‌ها متناسب با زمینه‌های فعالیت خود همکاری می‌کند که در مسیر تحقق اهداف و برنامه های سازمان و انتشار ایده‌های اخلاقی و معنوی آن در جامعة مدنی گام برمی‌دارد. یونسکو با 305 سازمان غیر دولتی بین‌المللی و 270 نهاد و بنیاد مشابه در جهان، مناسبات رسمی دارد. 

- کرسی‌های یونسکو و شبکه‌های دانشگاه‌های همزاد: این بخش، شامل نهادها و شبکه‌هایی است که تحقیق، تعلیم و توسعه را در آموزش عالی پیرامون یک موضوع خاص در جهان، تشویق و ترویج می‌کند. در حال حاضر یونسکو دارای 618 کرسی و 60 شبکه دانشگاهی است. 

- مجالس قانونگذاری: مجالس قانونگذاری کشورها نقش مهمی در تعیین مناسبات کاری دولت‌ها با کشورهای دیگر و مؤسسات محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی برای ترویج صلح و توسعة پایدار دارد. 

-رسانه‌ها: این بخش روزنامه‌نگاران، خبرنگاران و متخصصان رسانه‌های دیداری و شنیداری را در بر می‌گیرد که در انتقال پیام‌های یونسکو به مخاطبان جامعة مدنی تأثیر فراوان دارد.

بخش خصوصی: شبکه‌های بخش خصوصی شامل برخی از مؤسسات و بنگاه‌های اقتصادی خصوصی، بنیادها و سازمان‌های تجاری است که برای نیل به اهداف و آرمان‌های یونسکو تلاش می‌کنند.   

منبع:کمیسیون ملی یونسکو- ایران