ایران خانه امن برای کودکان ندارد
قوانین حمایت از حقوق کودکان در ایران از نواقص بسیاری رنج می‌برد که یکی از شاخصترین خلاهای قانونی در این زمینه فقدان نظارت و سرکشی از کودکانی است که به خانه‌ای که در آن آزار دیده‌اند بازگشته‌اند.
محمد پویا کودک چهارسال‌های که در روزهای آخر تیرماه در بیمارستان بهرامی تهران جان باخت، در واقع قربانی قوانین نادرست و تصمیمات اشتباه مسوولان است. این کودک چهارساله یک بار در فروردین‌ماه به دلیل مصرف مواد مخدر (کراک) به بیمارستان منتقل شد اما قاضی پس از بهبودی، محمد پویا را با تعهد قضایی به خانوادهاش تحویل داد. اما این کودک چهار ماه بعد دوباره به خاطر مصرف مواد مخدر به بیمارستان آورده شد و این بار جان باخت.
در حال حاضر قانون درستی برای حمایت از حقوق کودکان وجود ندارد. وقتی کودکی که دچار کودک‌آزاری شده است، مجددا به خانوادهاش تحویل داده می‌شود، هیچ نظارتی بر رفتارهای بعدی خانواده با کودک وجود ندارد. ممکن است باز هم کودک در شرایط نامناسب باشد و کسی از این مساله خبر نداشته باشد. حقوقدان انجمن دفاع از حقوق کودکان امیدوار است بعد از تصویب لایحه حمایت از حقوق کودکان، این مشکل حل شود.
هاله‌السادات سری می‌گوید: «در حال حاضر هیچ قانونی وجود ندارد که بر اساس آن نظارتی بر خانواده‌های کودکان خشونت‌دیده اعمال شود. وقتی کودک به خانواده تحویل داده می‌شود، فرض بر این است که دیگر خانواده کودک خود را آزار نمی‌دهند. اما با فرض و احتمال نمی‌توان کودکان را رها کرد. در لایحه حمایت از حقوق کودک، برای حل این خلاء قانونی راهکاری در نظر گرفته شده است. اگر این لایحه تصویب شود، قبل از اینکه کودک به خانواده تحویل داده شود در چندین جلسه به خانواده‌ها آموزش‌های لازم داده می‌شود که چطور باید با فرزندان خود رفتار کنند.»
این عضو انجمن دفاع از حقوق کودک، وجود ساز و کاری برای نگهداری از کودکان را در زمانی که خانواده‌ها درحال آموزش هستند، ضروری می‌داند و معتقد است در این مدت زمان کودک باید در محیطی امن باشد. تشخیص اینکه محیط امن برای کودک کجاست با قانونگذار است. اگر از مسوولان بهزیستی بپرسیم آیا شما خانه امن برای کودکان دارید، پاسخ آنها مثبت است. مسوولان بهزیستی مراکز نگهداری دائم کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست را با خانه‌های امن اشتباه گرفته‌اند. برای اینکه کودکی به یکی از مراکز بهزیستی سپرده شود، باید چندین مرحله پشت سر گذاشته شود که همه این مراحل زمانبر است. پس تکلیف کودک آسیب‌دیده‌ای که در لحظه نیاز به کمک دارد چه می‌شود؟
ثریا عزیزپناه یکی دیگر از اعضای انجمن دفاع از حقوق کودک می‌گوید: «در بیشتر کشورهای جهان، مراکزی به نام خانه امن برای کودکان در معرض خطر و آسیب وجود دارد. اگر کودکی در شرایط نامساعد باشد، او را به سرعت به این مراکز منتقل می‌کنند و از خطر دور می‌کنند. اما در ایران چنین نیست. جای خانه‌های امن برای کودکان آسیبدیده ایرانی خالی است؛ خانههایی که به سادگی تبدیل به پناهگاهی موقت برای کودکان آسیبدیده شوند.»
مسوولان گمان می‌کنند فقط کودکانی که به حد مرگ کتک خورده باشند و صورت و بدنشان کبود و سیاه شده باشد، دست و پایشان شکسته باشد، مورد آزار جنسی قرار گرفته باشند یا از شدت آسیب جسمی به کما رفته باشند، مورد خشونت واقع شده‌اند و نیاز به کمک دارند. آنها آزارهای کامی، روحی و جسمی خفیف را مصداق کودک‌آزاری نمی‌دانند. این در حالی است که در کشورهای دیگر، حتی کودکان در معرض آسیب را هم مورد حمایت قرار می‌دهند.
به گفته عزیزپناه در کشورهایی که قانون‌های حمایتی درستی از کودکان وجود دارد اگر احساس شود کودک در شرایطی است که احتمال دارد غفلتی نسبت به او صورت گیرد او را از خانواده جدا می‌کنند.
اما جدا کردن کودکان در کشور ما از خانواده‌ها کار دشواری است و بر اساس قانون، پدر قیومیت فرزند را بر عهده دارد. حتی اگر پدری فرزند خود را بکشد هم قصاص نمیشود. در ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسامی آمده است: «پدر یا جد پدری که فرزند خود را بکشد قصاص نمیشود و به پرداخت دیه قتل به ورثه مقتول و تعزیر محکوم خواهد شد.»
این عضو انجمن دفاع از حقوق کودکان می‌گوید: «مسوولان معتقد هستند خانواده بهترین مکان برای کودک است و نباید فرزندان را از والدین دور کرد. حتی اگر بچه‌ها هر روز کتک بخورند و در معرض انواع و اقسام آزارهای روحی و جسمی قرار بگیرند. معمولاً کودکان آنقدر در خانواده‌هایی که صلاحیت نگهداری از کودکانشان را ندارند نگه داشته می‌شوند تا وضعیت آنها بد و بدتر شود. زمانی که وضعیت کودک به اندازه کافی بحرانی شد، تازه فکر می‌کنند چه باید بکنیم. آنها جایگاه کودک در خانواده را نشناخته‌اند.»
قوانینی که درباره قیومیت کودک وجود دارد، دست و پاگیر است و قضات هم به سختی راضی می‌شوند حضانت کودکی را از خانواده بگیرند و به نهادهای حمایتی بسپارند. قوه قضائیه تا حدودی به اشکالاتی که در زمینه حقوق کودک در ایران وجود دارد، پی برده و لایحه‌ای به نام لایحه حمایت از حقوق کودک تدوین کرده است. این لایحه بعد از سه سال معطلی در دولت بالاخره حدود ۱۰ روز پیش، در هیات دولت تصویب شد و قرار شد به مجلس تحویل داده شود. اما تا قانون شدن لایحه و اجرایی شدن قانون زمان زیادی از دست می‌رود.
به گفته عزیزپناه، حتی در پاکستان هم خانه‌های امنی برای کودکان وجود دارد: «پاکستان کشور همسایه ماست و کشور پیشرفته‌ای هم نیست. ایران در خیلی از مسائل از پاکستان پیشرفته‌تر است اما ما هنوز برای کودکان خانه امن نداریم و پاکستان در زمینه خانه‌های امن بسیار موفق عمل کرده است.»
برای ایران راه‌اندازی خانه‌های امن برای کودکان کار دشواری نیست، خیلی از کشورها چنین مکانهایی دارند و ایران می‌تواند از تجربه کشورهای دیگر برای تاسیس چنین خانههایی استفاده کند و از آنها الگو بگیرد اما تاکنون که اقدامی از طرف مسوولان انجام نشده است. عزیزپناه معتقد است: «اگر مسوولان تنها به این مساله توجه می‌کردند که کودک‌آزاری چه مسائل و مشکاتی را می‌تواند برای جامعه ایجاد کند، حتماً این مساله را جدی‌تر می‌گرفتند و به دنبال راهکار می‌رفتند.»
او با تاکید بر اینکه نوع برخوردی که با کودک می‌شود با شخصیت و رفتار او در بزرگسالی در ارتباط است، می‌گوید: «این روزها همه‌اش می‌شنویم که آمار خشونت در جامعه افزایش پیدا کرده است و مسوولان مملکتی به دنبال راهکار برای حل این معضات هستند و البته نتوانسته‌اند به موفقیتی هم دست پیدا کنند. مسوولان باید بدانند بسیاری از جنایتکارها و افرادی که مرتکب جرائم می‌شوند کسانی هستند که در دوران کودکی مورد خشونت واقع شده‌اند. وقتی خانواده ناامن باشد، جامعه هم ناامن می‌شود.»
این عضو انجمن دفاع از حقوق کودک، افزایش خشونت علیه کودکان را با افزایش آسیب‌های اجتماعی در ارتباط می‌داند: «هرچه کودک‌آزاری در خانواده‌ها بیشتر باشد، آسیب‌های اجتماعی هم در جامعه افزایش پیدا می‌کند. نیروی انتظامی به دنبال تصویب لایحه ممنوعیت حمل سلاح سرد در مجلس است و از طرفی هر روز طرح‌های ارتقای امنیت اجتماعی را اجرا می‌کند یا با اراذل و اوباش برخورد می‌کند. مگر آنهایی که بهشان گفته می‌شود اراذل و اوباش چه کسانی هستند، همانهایی هستند که در خانواده‌هایشان مورد انواع خشونت و آزار قرار گرفته‌اند و کسی آنها را از موقعیت نامناسبی که داشته‌اند، دور نکرده است.»
عزیزپناه با تاکید بر اینکه اگر مسوولان امروز به فکر کودکان خشونت‌دیده نباشند و برای بهبود وضعیت آنها برنامه‌ریزی نکنند، از آنچه فردا اتفاق می‌افتد نباید گله‌ای داشته باشند، می‌گوید: «اگر برخورد با اراذل و اوباش و جمع‌آوری سلاح سرد راهکاری سخت‌افزاری برای بالا بردن امنیت جامعه باشد، حمایت از کودکان در معرض خطر و آسیب هم راهکاری نرم‌افزاری برای ارتقای امنیت اجتماعی است.»
توضیح روزنامه روزگار در این گزارش «انجمن حمایت از حقوق کودکان» را به اشتباه «انجمن دفاع از حقوق کودک» نامیده است.
منبع: روزنامه روزگار
